Rok 2012 przyniósł sporo zmian w systemie zarządzania odpadami. Odczuwalnych zarówno dla gmin, jak i przedsiębiorców czy osób prywatnych. Na mocy uchwały wprowadzono wtedy tak zwane RIPOK-i, czyli Regionalne Instalacje Przetwarzania Odpadów Komunalnych, które mogą przyjmować śmieci z terenów zamieszkałych przez ponad 120 tysięcy ludzi. Od tego czasu narosło sporo problemów wobec owych instalacji, dotyczą one nie spełniania przez nie wymaganych warunków, konieczności rozpisywania kolejnych przetargów przez gminy czy wreszcie kwestii pieniężnych, obciążeń finansowych, kłopotów z interpretacją przepisów, uregulowań prawnych.
[Samodzielne wybudowanie RIPOK-u?. Problemy prawne i finansowe]
Znaczna część gmin, instytucji od lat współpracuje z tymi samymi podmiotami zajmującymi się wywozem odpadów, ich utylizacją. Takie jednostki otrzymują najczęściej wynagrodzenie jako rekompensatę. Jednocześnie wedle uchwały z 1996 roku jedyną formą wyłonienia organizacji przetwarzającej śmieci może być przetarg. Tutaj jednak problemy interpretacyjne się piętrzą, bowiem wywóz odpadów, ich segregacja może mieścić się w świadczeniu usług publicznych, a to jest jak najbardziej dozwolone i powszechnie stosowane. Wracając do zakazów – jednostki administracyjne nie mogą budować infrastruktury komunalnej, urządzeń do przetwarzania, odzysku śmieci, a także własnych, nieco mniejszych RIPOK-ów. I w tym miejscu wkraczają przetargi, koncesje, partnerstwa publiczno – prywatne, uregulowania prawne oraz obowiązki, które należy wypełnić. Dopiero gdy te okażą się nieskuteczne, gmina może samodzielnie wybrać inny podmiot do realizacji zadań. Ostatnia opcja opłaca się tylko wtedy, gdy instytucja samorządowa zadba o stały dopływ odpadów komunalnych z regionu do konkretnego zakładu – długotrwałą, skuteczną współpracę.
[Forma płatności za usługi]
Wiążącą formą zobowiązania dla gminy i podmiotu komunalnego jest umowa o świadczenie usług publicznych, która określa formę płatności, współpracy, obowiązki oraz prawa obu stron. Najpowszechniejszą formą finansowania kwestii odpadów jest rekompensata, rozumiana jako równowartość kosztów wykonanych usług, poniesionych strat czy wywiązania się z obowiązków w stosunku do gminy. Dwustronna umowa musi także określać wszelkie kwestie formalne, takie jak czas i sposób wykonywania usług, obszar działania, wszelkie jednostki oraz podwykonawców zaangażowanych w wykonywanie zadań, a także sam kształt przyznawania i obliczania rekompensaty.
Takie kwestie należy też uregulować podczas rozpisywania przetargów, przy czym częstą praktyką ze strony RIPOK-ów jest nie podawanie do publicznej wiadomości stawek za wywóz śmieci w oficjalnych ofertach. Coraz częściej słyszy się też o sprawach sądowych, konfliktach, kiepskich warunkach, bowiem jednostki zarządzania odpadami nie posiadają odpowiedniego wyposażenia, zezwoleń, nie przechodzą pozytywnie przez kontrole. Ogółem, gmina często staje w obliczu trudnej decyzji, wielu niewiadomych oraz konieczności wprowadzenia rychłych zmian.
