Podatnicy, którzy prowadzą działalność gospodarczą, mają możliwość świadczenia usługi polegającej na udzieleniu pożyczki w jej ramach. Nawet, jeśli ma ona charakter jednorazowy, podlega opodatkowaniu VAT, choć w pewnych okolicznościach można też liczyć na prawo do zwolnienia z niego. Jak zatem interpretować zawiłości ustawodawcze?

Ustawa o VAT przewiduje, że opodatkowanie odnosi się między innymi do odpłatnego świadczenia usług na terytorium kraju. Co ważne, usługą jest w tym kontekście każde świadczenie wykonane na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej, która nie ma osobowości prawnej, o ile nie stanowi ono dostawy towarów definiowanej przez artykuł 7 wspomnianej ustawy. W rezultacie usługą jest też takie świadczenie, za które sam usługodawca otrzymuje od usługobiorcy ekwiwalentne wynagrodzenie z tytułu stosunku cywilnoprawnego, jaki połączył obie strony.

Tu jednak nie można nie poczynić pewnego zastrzeżenia. Ustawa o VAT przewiduje, że usługa świadczona na terytorium Polski może być opodatkowana VAT jedynie w sytuacji, gdy jest realizowana przez działającego w takim charakterze podatnika VAT. W praktyce jest to więc podmiot, który wykonuje samodzielną działalność gospodarczą i to bez względu na to, jaki jest jej cel lub rezultat. Może być to wszelka działalność wykonywana tak przez producentów i handlowców, jak i usługodawców oraz działalność tych osób, które wykonują wolne zawody.

Tu dochodzimy do usług polegających na udzielaniu pożyczek i ewentualnych niejasności z nimi związanych. Samo zrozumienie, na czym polega istota umowy pożyczki wymaga sięgnięcia po Kodeks cywilny. Na podstawie jego zapisów możemy wywnioskować, że w umowie pożyczki podmiot dający ją zobowiązuje się do przeniesienia na własność biorącego określonej ilości pieniędzy albo rzeczy, biorący zaś deklaruje, że zwróci te sama sumę pieniędzy albo taką samą ilość rzeczy. W praktyce oznacza to, że pożyczkodawca decyduje się na realizowanie na rzecz pożyczkobiorcy usługi bazującej na przeniesieniu części pieniędzy lub rzeczy. Samo zasilenie majątku biorącego ma jednak wyłącznie czasowy charakter.
Sama czynność udzielania pożyczki może być, w zależności od okoliczności, zarówno odpłatna, jak i nieodpłatna. Jednocześnie, choć dającemu pożyczkę należny jest zwrot pieniędzy lub rzeczy udostępnionych biorącemu, błędem jest postrzeganie go w kategoriach odpłatności za usługę. Zwrot środków wcześniej udostępnionych nie jest korzyścią dla pożyczkodawcy, choć są nią już odsetki pobierane za świadczenie tego rodzaju usługi.

Co oznacza to dla samego podatnika? Jeśli udziela on oprocentowanej pożyczki w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, możemy mówić o świadczeniu w jego przypadku odpłatnej usługi, a co za tym idzie – podlega ona opodatkowaniu nawet, jeśli ma wyłącznie jednorazowy charakter. Nie mniej istotne wydaje się jednak i to, że świadczenie usług polegających na udzieleniu pożyczki przynależy do grupy usług objętych zakresem zwolnienia z podatku VAT w oparciu o art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT.